Mụn là một vấn đề gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, sức khỏe và vẻ ngoài của nhiều người. Do đó, việc tìm kiếm phương pháp điều trị mụn luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt. Trong số các phương pháp điều trị, sử dụng kháng sinh trị mụn là lựa chọn phổ biến.
1. Nguyên nhân gây mụn
Tuyến bã nhờn có chức năng cung cấp chất nhờn cho da, nhưng khi tuyến này tăng sự sừng hóa và xơ hóa, lỗ chân lông dễ bị tắc nghẽn. Chất nhờn bị tắc lại không thể thoát ra ngoài, dẫn đến việc hình thành các nốt mụn nhỏ li ti, gọi là mụn trứng cá. Trong một số trường hợp, tuyến bã nhờn bị nhiễm khuẩn, gây tích tụ chất nhờn và mủ dưới da. Nếu tình trạng này nhẹ, sẽ tạo ra mụn đầu đen; nếu nặng, các nốt mụn sẽ chứa đầy mủ và phát triển thành nang mụn.
Có nhiều nguyên nhân gây mụn trứng cá, bao gồm cả yếu tố bên trong và bên ngoài cơ thể. Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe làn da, chẳng hạn như:
- Sự thay đổi hormone
- Sự xâm nhập của vi khuẩn
- Yếu tố di truyền
- Tác động của tia UV
- Nhiệt độ và độ ẩm
- Chất lượng không khí
- Kích ứng từ các sản phẩm chăm sóc da
- Chế độ ăn uống không lành mạnh
2. Các loại kháng sinh trị mụn
Khi đối mặt với tình trạng mụn nặng, nhiều bác sĩ da liễu thường khuyến nghị sử dụng kháng sinh. Tại Việt Nam, kháng sinh trị mụn được chia thành hai loại chính: kháng sinh bôi ngoài da (điều trị tại chỗ) và kháng sinh đường uống (điều trị toàn thân). Việc kết hợp kháng sinh uống với kem bôi không chứa kháng sinh thường mang lại hiệu quả tốt nhất. Lưu ý, nếu đã được kê kháng sinh uống, bệnh nhân không nên tự ý sử dụng thêm kháng sinh bôi.
2.1 Kháng sinh đường uống
- Tetracycline: Đây là một trong những kháng sinh đường uống phổ biến nhất để điều trị mụn. Nó giúp giảm viêm và tiêu diệt vi khuẩn gây mụn, kiểm soát tình trạng viêm nhiễm tại tuyến bã nhờn, giúp da phục hồi nhanh chóng.
- Clindamycin: Hoạt động bằng cách làm chậm và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây mụn, đồng thời giảm sưng hiệu quả.
- Minocycline: Có khả năng kháng khuẩn và chống viêm mạnh mẽ, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, từ đó giúp trị mụn hiệu quả.
- Azithromycin: Cũng là một lựa chọn trong điều trị mụn, kháng sinh này giúp giảm viêm và tiêu diệt vi khuẩn gây mụn.
Kháng sinh đường uống nên được sử dụng trong khoảng thời gian tối đa là 3 tháng để tránh các tác dụng phụ không mong muốn và bảo vệ sức khỏe tổng thể.
2.2 Kháng sinh bôi ngoài da
- Clindamycin (dạng bôi): Được sản xuất dưới dạng bọt, gel, kem, dung dịch hoặc miếng gạc dán, Clindamycin có tác dụng ức chế vi khuẩn gây mụn và ngăn ngừa sự hình thành protein của chúng. Thuốc này còn giúp giảm lượng dầu nhờn dư thừa và duy trì độ ẩm cho da.
- Dapsone: Thường được sử dụng cho các trường hợp mụn nặng. Thuốc được bôi trực tiếp lên vùng da bị mụn và để qua đêm để phát huy hiệu quả.
- Erythromycin: Loại thuốc này có khả năng tiêu diệt vi khuẩn gây mụn, điều trị mụn và ngăn ngừa sự hình thành các nốt mụn mới. Erythromycin đặc biệt hiệu quả trong việc điều trị mụn ở những vùng da bị viêm.
2.3 Thuốc bôi ngoài da không chứa kháng sinh
- Benzoyl Peroxide: Là chất khử trùng mạnh, Benzoyl Peroxide ở nồng độ thấp có thể tiêu diệt vi khuẩn gây mụn P. acnes bằng cách giảm axit béo tự do trong nang tuyến bã nhờn. Nó hiệu quả trong việc điều trị mụn đầu đen và mụn đầu trắng. Tuy nhiên, người dùng nên tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời sau khi sử dụng, vì thuốc làm da dễ bắt nắng hơn.
- Retinoids: Được chiết xuất từ vitamin A, Retinoids là một trong những phương pháp điều trị mụn trứng cá hiệu quả nhất. Chúng giúp kiểm soát tình trạng tắc nghẽn lỗ chân lông, ức chế viêm và làm tiêu cồi mụn. Retinoids còn thúc đẩy quá trình tái tạo da, tăng cường sản sinh collagen, giúp lành các vết mụn và giảm thâm mụn nhanh chóng.
- Acid Azelaic: Có khả năng giảm sản xuất keratin, chất kích thích mụn phát triển, Acid Azelaic diệt trừ vi khuẩn gây mụn và chống viêm hiệu quả. Thuốc có sẵn dưới dạng bọt, gel và kem bôi da.
Xem thêm: Tretinoin và Retinol Khác Nhau Như Thế Nào?
3. Khi nào nên sử dụng kháng sinh trị mụn?
Kháng sinh trị mụn có tác dụng kiểm soát việc tiết dầu, giảm viêm, và ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập vào lỗ chân lông. Chúng giúp các nốt mụn nhanh chóng lên nhân và khô cồi, đồng thời chống viêm và nhiễm trùng cho các nốt mụn sưng đỏ.
Dưới đây là các trường hợp nên sử dụng kháng sinh trị mụn:
- Mụn trứng cá trung bình đến nặng: Sử dụng kháng sinh đường uống như tetracycline để giảm viêm hoặc macrolid để ức chế vi khuẩn gây mụn. Tuy nhiên, do kháng sinh có thể làm vi khuẩn phát triển khả năng kháng thuốc, nên chỉ dùng trong thời gian ngắn nhất có thể. Kết hợp với thuốc bôi ngoài da không chứa kháng sinh sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất.
- Mụn đầu đen hoặc mụn đầu trắng: Không nhất thiết phải dùng kháng sinh. Nên sử dụng sản phẩm trị mụn hoặc tẩy da chết chứa acid salicylic, hoặc dùng dụng cụ lấy mụn đúng cách và an toàn.
- Da phức tạp với nhiều loại mụn và mủ: Sử dụng kháng sinh đường uống kết hợp với bôi retinoids hoặc benzoyl peroxide tại chỗ. Sự kết hợp này giúp giảm nguy cơ kháng kháng sinh.
Tác dụng phụ và lưu ý khi sử dụng kháng sinh trị mụn
Kháng sinh trị mụn có thể gây một số tác dụng phụ như:
- Kháng sinh đường uống: Có thể gây phát ban da, rối loạn tiêu hóa, chóng mặt, và đau dạ dày.
- Kháng sinh bôi ngoài da: Thường ít tác dụng phụ hơn nhưng vẫn có thể gây kích ứng da.
Ngoài ra, kháng sinh trị mụn có thể làm da nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời và gây khô da. Trước khi sử dụng, nên thử thuốc bằng cách bôi một lượng nhỏ lên mặt trong cổ tay và giữ trong 6-8 giờ. Nếu không có phản ứng bất thường, có thể bôi lên vùng da bị mụn.
