Tật nghiến răng là hành vi nghiến hoặc siết răng không tự chủ, ảnh hưởng khoảng 20% dân số ban ngày và 10% vào ban đêm. Bệnh có thể gây mòn răng, đau hàm, rối loạn khớp thái dương hàm (TMJ) và đau đầu. Nguyên nhân liên quan đến stress, rối loạn giấc ngủ, thuốc (như SSRI), rượu, thuốc lá, sai khớp cắn.
Phương pháp điều trị truyền thống (máng nhai, kiểm soát căng thẳng) không luôn hiệu quả. Gần đây, Botox được nghiên cứu như liệu pháp mới giúp giãn cơ hàm, giảm đau và tần suất nghiến răng. Bài tổng quan đánh giá hiệu quả, cơ chế và độ an toàn của Botox trong điều trị tật nghiến răng.
Độc tố Botulinum như một lựa chọn điều trị cho tật nghiến răng
Botox (độc tố Botulinum) hoạt động bằng cách ức chế acetylcholine, gây giãn cơ tạm thời. Khi tiêm vào cơ cắn, cơ thái dương hoặc cơ chân bướm, nó giúp giảm co cơ, từ đó giảm đau và tần suất nghiến răng.
Phương pháp này đặc biệt hiệu quả với trường hợp nghiến răng nặng hoặc mãn tính không đáp ứng với máng nhai. So với điều trị truyền thống, tiêm Botox ít xâm lấn, nhanh, ít đau và không cần nghỉ dưỡng, phù hợp với bệnh nhân muốn duy trì sinh hoạt bình thường.
Cơ chế hoạt động của độc tố Botulinum
Botox (loại A) ức chế giải phóng acetylcholine tại điểm nối thần kinh cơ, gây giãn cơ tạm thời. Khi tiêm vào cơ nhai, cơ thái dương, cơ chân bướm giữa, nó giúp giảm co cơ quá mức, từ đó giảm nghiến răng, đau hàm, đau đầu và phì đại cơ hàm.
Hiệu quả kéo dài 3–6 tháng, ít tác dụng toàn thân, an toàn và phù hợp cho bệnh nhân không đáp ứng với điều trị truyền thống.
Vị trí tiêm và Liều lượng
Vị trí tiêm Botox phổ biến nhất để điều trị nghiến răng là cơ cắn, với liều 20–30 đơn vị mỗi bên.
Trong trường hợp nặng, có thể tiêm thêm vào cơ thái dương và cơ chân bướm giữa để tăng hiệu quả.
Việc chọn vị trí và liều lượng phụ thuộc vào mức độ nghiến răng, cấu trúc cơ mặt và đáp ứng của bệnh nhân.
Hiệu quả và Thời gian Điều trị
Tiêm Botox giúp giảm triệu chứng đau hàm, căng cơ và nghiến răng, hiệu quả xuất hiện sau vài tuần, kéo dài khoảng 3–6 tháng. Một số bệnh nhân có thể giảm đau lâu hơn sau nhiều lần tiêm do giảm hoạt động cơ dần theo thời gian.
Tác dụng phụ thường nhẹ và thoáng qua như mỏi hàm, yếu cơ nhẹ, sụp mí mắt nhẹ hoặc khó nuốt, hiếm gặp biến chứng nặng nếu tiêm đúng kỹ thuật. Có nguy cơ kháng thuốc sau nhiều lần tiêm, tuy không phổ biến.
Botox được xem là an toàn và hiệu quả nếu sử dụng đúng liều lượng, đúng kỹ thuật và được chỉ định bởi chuyên gia có kinh nghiệm.
Kết luận
Độc tố botulinum (BoNT) là phương pháp tiềm năng trong điều trị nghiến răng (bruxism), đặc biệt với các ca mạn tính hoặc kháng trị. Nhờ khả năng ức chế co cơ tạm thời tại cơ cắn, cơ thái dương…, BoNT giúp:
- Giảm đau hàm, mòn răng và phì đại cơ
- Giảm tần suất và cường độ nghiến răng, dù không loại bỏ hoàn toàn
- Cải thiện chất lượng sống bệnh nhân
📌 Nghiên cứu của Trilli et al. (2020) trên 23 bệnh nhân cho thấy:
- Giảm đau: 85%
- Giảm hoạt động cơ cắn: trên 70%
- Không có biến chứng nặng
- Tác dụng kéo dài trung bình: 3–6 tháng
💉 Liều dùng và vị trí tiêm chưa thống nhất, cần cá thể hóa phác đồ để đạt hiệu quả tối ưu. Ngoài ra, nên kết hợp BoNT với can thiệp hành vi hoặc nha khoa để đạt hiệu quả toàn diện hơn.
⚠️ Cần nghiên cứu thêm về:
- Nguy cơ teo cơ khi tiêm lặp lại
- Kháng botulinum toxin sau nhiều đợt điều trị
✅ Kết luận: BoNT là công cụ điều trị hiệu quả nếu lựa chọn đúng bệnh nhân, kỹ thuật và theo dõi sát.